Modernliğin bir süreç, modernleşmenin ise bir proje olarak algılandığı bir düzlemde modernliğin Batının geçirmiş olduğu tarihsel, toplumsal bir sürece karşılık geldiğini ifade etmek gerekir. Modernlik toplumsaldan siyasala, modernleşme ise siyasaldan toplumsala doğru ilerleyen bir kabiliyet alanına sahiptir. Dolayısıyla modernlik, modernleşmeden farklı tarihsel ve toplumsal bir anlam ve gerçekliğe sahiptir. Türk modernleşmesini bu farklılık üzerinden anlamaya çalışan girişim, Osmanlı-Türk modernleşmesini militer, siyasal, idari ve politik hareket alanı olarak ifade eden anlayışlardan, söz konusu alanı batı-dışı modernleşme çerçevesiyle ele alan anlayışlara kadar analiz etme gayretindedir. Bu çalışma Batıda büyük kırılma ve dönüşümlerin yaşandığı dönemde Osmanlı’nın bu sürece direnme ve bozulan düzeni yeniden inşa etme bilincine ulaşma gayretini de önemsemekte, Türk modernleşmesini özellikle Osmanlı’da devlet eliyle on sekizinci yüzyıldan itibaren başlatılan yenileşme hareketi olarak tanımlama çabası içinde olmaktadır. Modernleşmenin modernliğin ve kendisinin modern olmadığının farkına varması olarak ifade etme inancı aynı zamanda modernleşmeyi bir tür panik atak durumu olarak açıklama ihtiyacını doğurmuştur. Dolayısıyla modern olana karşı verilen reaksiyonlar geç kalınmışlık paniği olarak şekil ve duygu oluştururken, modernleşmeyi aynı zamanda modern olanı model almak olarak açıklama zaruriyetini doğurmaktadır. Türk modernleşmesini sosyolojik açıdan ve daha çok zihniyet meselesi üzerinden analiz etme girişimi olarak anlam kazanan çalışma, mevcut olgular üzerine yapılan sosyolojik ve bilimsel çalışmaları dikkate almış ve bir analiz ortaya koyma gayreti ile şekillenmiştir.

Aydınlanma felsefesi, Cumhuriyet, modernlik, modernleşme, Türk modernleşmesi