Az sözle çok şey anlatmaya yarayan dil, sözü alıcıya doğrudan ve ekonomik şekilde iletmeyi hedefler. Dilde “en az çaba” ilkesi olarak da bilinen bu ilkenin çatısı altında, büyük ölçüde tasarruf sağlanarak iletiyi karşıya iletmek üzere geliştirilen yöntemlerden biri de zamanla aşınarak ya da görevini yanındaki ögeye devrederek düşen ve işaretsiz kalan görev ögeleridir.

Bögü Kağan 762 yılında Manihaizm’i resmî din olarak kabul etmiştir. Uygurlar benimsedikleri bu yeni dini, yine bu çevreden çeviriler yaparak tanımaya ve bilmeye çalışmışlardır. Dolayısıyla farklı bir kültür çevresinde gelişen Eski Uygur Türkçesi Dönemi’nden bugüne; uyarlama, telif ve çeviri metinlerden oluşan zengin bir edebî arşiv miras kalmıştır. Söz konusu arşivin bir kısmını da din dışı konularda yazılmış eserler oluşturmaktadır. Mani Uygur çevresine ait şiir parçaları, din dışı konularda yazılmış eserler içerisinde önem arz etmektedir. Bu çalışmanın malzemesini; Reşit Rahmeti ARAT’ın Eski Türk Şiiri adlı eserinin ilk bölümü olan “Mani Muhitinde Yazılan Eserler” oluşturmaktadır. Çalışmada Mani çevresi Uygur şiirinde yer alan “kolaylık ve anlaşılabilirlik” ilkeleri doğrultusunda çeşitli sebeplerden işaretlenmeyen / işaretsiz kalan görev ögeleri (/.Ø./) ele alınmıştır. 

Manihaist çevrede gelişen Uygur Dönemi’ne ait, Mani dininin öğretileri hakkında ve din dışı konularda yazılmış yedi adet şiirde bulunan işaretsiz görev ögelerinin incelenmesi ile bu dönemde farklı bir din ve kültür çevresinde bulunan dil malzemesinin Türkçe ile nasıl işlendiği ve Türk dilinin ulaştığı seviye tespit edilmiştir.

İşaretsiz görev ögesi, eski Uygur şiiri, eski Türk şiiri, Manihaizm

Language serves to say a lot with few words and aims to convey the Word to the recipient directly and economically in the language. One of the structures that serves the principle of “least effort” is the functional elements that fall and remain unmarked by wearing out over time or transferring the task to the next element.

Bögü Kağan accepted Manichaeism as the official religion in 762. Therefore, from this period that developed around a different culture; a rich literary archive of adaptations, copyrights, and translated texts has been inherited. Some pieces of poetry in this archive were published in Reşit Rahmeti ARAT’s Old Turkish Poetry. The material of the study consists of the first part of the work, “Works Written in the Mani Neighborhood”. In the study, in line with the principles of “economy and intelligibility” in the Uyghur poetry around Mani, the unmarked functional elements  (/.Ø./)  were discussed. 

The unmarked functional elements found in seven poems belonging to the Uyghur Period, which developed in the Manichaean environment, and written about the teachings of the Mani religion and on non-religious subjects, were examined. In this period, the language material found in different religious and cultural environments was processed with Turkish, and the level reached by the Turkish language was determined.

Unmarked functional elements, old Uyghur poetry, old Turkish poetry, Mani