Türk dili ve edebiyatının bilinen en eski metinlerinde / (Kök)türk harfli eski Türk yazıtlarında geçen bilig, bilge, bilig bilmez kişi, edgü bilge kişig, bilmedük üçün vd. bil- kökünden türetilen kelime ve kelime grupları, bilgiyi ve bilgili olmayı öven; bilgisizliği, kabalığı, cahilliği yeren köklü bir törenin ve edebî bir geleneğin başlangıcını oluşturur.

Türk milletinin zihni temellerini ve fikir hayatını olduğu kadar manzum ve mensur edebiyatın konusunu da şekillendiren bu gelenek, Uygur Dönemi edebiyatının da önemli temalarından birini oluşturmuştur. Özellikle, bugün dilimize ilahi olarak aktarabileceğimiz baş ve başiklerde dinî ve ahlaki değerler, doğru bilginin, iyinin, güzelin ve erdemin ölçüsü olarak konu edilmiştir.

Eski Türkçe Dönemi’ne ait yazılı belgelerde (yazıtlarda, kitaplarda vd. kaynaklarda) kendisine kuvvetli bir yer bulan “bilgi” değeri, İslamiyet’in Türkler arasında kabul edilişinden sonra Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? (39/9); Ayet-i Kerime’sinin ve İlim Çin'de bile olsa arayınız! Hadis-i Şerif'inin de tesir ve teşviki ile birbirinden değerli eserlere kaynaklık etmiştir. Nitekim Uygur Türkçesi Dönemi’nin hemen sonrasında (Karahanlı Türkçesi Dönemi’nde) Kutadgu Bilig, Divanü Lügati’t- Türk, Atebetü’l- Hakayık, Divan-ı Hikmet… gibi eserlerde muhtevayı oluşturan en önemli temalardan birinin “bilgi” olduğu dikkati çeker.

“Bilgi” Türkçenin sonraki dönemlerine ait eserlerde de bireylerde, toplumlarda ve milletlerde ayrıcalık ve farkındalık oluşturan bir “değer” olarak işlenmiştir.

Köklü ve zengin sosyokültürel birikimi ve düzeyi bünyesinde barındıran “bilgi değeri”, dinî tasavvufi Türk edebiyatının XIV ve XV. yüzyıllardaki önemli temsilcilerinden biri olan Kaygusuz Abdal’ın eserlerinde de ciddi anlamda kendisine yer bulmuştur.

Bu çalışmanın amacı öncelikle Türk yazı dilinde “bilgi değeri” etrafında oluşan edebî geleneği ana hatlarıyla dikkatlere sunmak; sonrasında ise Kaygusuz Abdal’ın eserlerinin bu geleneğe katkısını ortaya koymaktır.

Araştırmada, nitel veri toplama yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda bilgi değeri etrafında gelişen zengin bir gelenek oluştuğu ve Kaygusuz Abdal’ın bilgi değerini önemseyen ve eserlerine konu edinen bir edebî şahsiyet olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Bilgi değeri, gelenek, eski Türk eserleri, ilk dönem İslami eserler, Kaygusuz Abdal, Kaygusuz Abdâl (Şehzâde Alaaddin Gaybî) Divanı.

In the oldest known texts of Turkish Language and Literature / Old Turkish inscriptions with (Root) Turkish letters, knowledge, scholar, ignorant person, well-informed person, etc. words and phrases derived from the root to know, praising knowledge and being knowledgeable; it constitutes the beginning of a deep-rooted ceremony and a literary tradition that condemns ignorance, rudeness, and ignorance.

This tradition, which shapes the mental foundations and intellectual life of the Turkish nation as well as the subject of poetry and prose literature, has also constituted one of the important themes of the Uighur Period Literature. Especially in the head and headings that we can divine into our language today, religious and moral values are mentioned as the measure of true knowledge, good, beauty, and virtue.

The value of “knowledge”, which found a strong place in the written documents (inscriptions, books, etc.) belonging to the Old Turkish Period, after the acceptance of Islam among the Turks, “Are those who know equal to those who do not know?” (39/9); Search for his verse and knowledge even if it is in China! With the influence and encouragement of his Hadith-i Sharif, he became the source of valuable works. As a matter of fact, in the works such as Kutadgu Bilig, Divanü Lügati't- Türk, Atebetü'l- Hakayık, Divan-ı Hikmet… just after the Uyghur Turkish Period (Karahanlı Turkish Period), one of the most important themes forming the content is “knowledge”.

“Knowledge” has been treated as a “value” that creates privilege and awareness in individuals, societies, and nations in the works of the later periods of Turkish.

The “knowledge value”, which includes deep-rooted and rich socio-cultural accumulation and level, has also found its place in the works of Kaygusuz Abdal, one of the important representatives of Religious Sufi Turkish Literature in the XIV and XV centuries.

The aim of this study is primarily to present the literary tradition formed around the "knowledge value" in the Turkish written language with its main lines and then to reveal the contribution of Kaygusuz Abdal's works to this tradition.

In the research, the document analysis method, one of the qualitative data collection methods, was used. As a result of the research, it has been concluded that a rich tradition developed around the value of knowledge, and Kaygusuz Abdal is a literary personality who cares about the value of knowledge and focuses on his works.

Knowledge value, tradition, ancient Turkish works, first period Islamic works, Kaygusuz Abdâl (Şehzâde Alaaddin Gaybî) Divan.