Kapitalizmin yaygınlaşmasıyla birlikte tabiat tahakküm altına alınarak hızla sömürülmektedir. Bitki örtüsünün tahribi, canlıların yok edilmesi, küresel ısınma, su kıtlığı ve kirlilik bunlardan sadece birkaçıdır. 20. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan ekoeleştiri kuramı, tabiattaki büyük tahribatın önüne edebiyat bilimi aracılığıyla geçmeyi amaçlar. Ekoeleştirinin beslendiği kuramlardan olan derin ekoloji ise tabiatı koruma amacıyla yapılan maddi yaklaşımlara zıt görüşler sunarak tabiatı korumanın manevi bakış açısıyla mümkün olabileceğini ifade eder. Bu maksatla dinlerin tabiata yaklaşımlarından faydalanan derin ekoloji; Budizm, Taoizm, Şamanizm gibi mistik öğretilerin de tabiatla ilgili uygulamalarını benimsemiştir.

Tasavvuf adabı, dünya hayatına ve maddi zevklere dalmamayı, tabiata sevgi ve saygı penceresinden yaklaşmayı öğütler. Derin ekoloji ve tasavvuf benzer görüşlerde bulunarak insanın tüketim hırsına maddi eylemlerin değil manevi yöntemlerin çözüm olacağını savunur. Tasavvufun en büyük temsilcilerinden biri de Yunus Emre’dir. Tasavvuf ile yoğurduğu şiirlerinde derin ekolojinin de çalışma alanına giren insan ve tabiat sevgisi, birlik, iyi insan olmak, ahlak, erdem ve doğruluk gibi manevi değerler gelir. Derin ekoloji ve tasavvufun ortak dinamiklerinden yola çıkarak makalede, Yunus Emre’nin şiirleri derin ekoloji bağlamında okunmaya çalışılmıştır. Bu çalışma, ekoeleştiri alanında yeni bir okuma denemesi olup tasavvufun ekolojik potansiyellerine ilişkin yaklaşımlara katkıda bulunma amacı taşır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi uygulanmış; yazılı materyalller sentezlenip yorumlanmıştır. Araştırmada, Yunus Emre’nin şiirlerinin derin ekoloji açısından okunabilir olduğu ve tabiatın sömürüsüne karşı manevi bir yaklaşım sunduğu görülmüştür. Makalenin aynı zamanda iki ayrı felsefeyi disiplinlerarası bir yaklaşımla inceleme açısından önem taşıdığı düşünülmektedir.

Ekoeleştiri, derin ekoloji, tasavvuf, Türk edebiyatı, Yunus Emre

With the spread of capitalism, nature is being taken under the domination and exploited rapidly. Destruction of vegetation, destruction of living things, global warming, water scarcity, and pollution are just a few of them. The theory of ecocriticism, which emerged towards the end of the 20th century, aims to prevent the great destruction of nature through the science of literature. Deep ecology, one of the theories on which eco-criticism feeds, expresses that it is possible to protect nature from a spiritual point of view by presenting opinions that are opposite to the material approaches made for nature conservation. For this purpose, deep ecology benefits from the approaches of religions to nature; It has also adopted the nature-related practices of mystical teachings such as Buddhism, Taoism, and Shamanism.

Sufi etiquette advises not to plunge into the life of the world and material pleasures, and to approach nature through a window of love and respect. Deep ecology and mysticism hold similar views and argue that spiritual methods, not material actions, will be the solution to people's greed for consumption. One of the greatest representatives of Sufism is Yunus Emre. In his poems, which he kneads with Sufism, spiritual values such as the love of man and nature, unity, being a good person, morality, virtue, and righteousness, which are also included in the field of study of deep ecology, come. Based on the common dynamics of deep ecology and Sufism, Yunus Emre's poems were tried to be read in the context of deep ecology in the article. This study is a new reading experiment in the field of eco-criticism and aims to contribute to approaches related to the ecological potentials of Sufism. In the research, it was seen that Yunus Emre's poems are readable from the point of view of deep ecology and offer a spiritual approach to the exploitation of nature. It is thought that the article is also important in terms of examining two separate philosophies with an interdisciplinary approach.

Ecocriticism, deep ecology, sufism, Turkish literature, Yunus Emre